De schaduw van Congo

>

Eindpunt Marseille


Journalist en schrijver Jean-Claude Izzo (1945-2000) werd vooral bekend met zijn trilogie “Misdaad in Marseille”, over de lotgevallen van de sympathieke en rechtschapen politieman Fabio Montale in de Zuid-Franse havenstad. Daarnaast schreef hij nog twee andere romans waarbij “Eindpunt Marseille” als hoogtepunt kan beschouwd worden, een roman die in 2003 door Claire Devers verfilmd werd. In deze bevreemdende roman noir is Marseille andermaal de broeierige locatie. Hoofdpersonen zijn drie bemanningsleden van het vrachtschip ‘Aldébaran’, dat door het faillissement van de Cypriotische reder aan de ketting ligt. De bemanningsleden, allen immigranten van arme families, zijn vertrokken op zoek naar ander werk. Enkel de Libanese kapitein Abdul Aziz, de Griekse stuurman Diamantis en de Turkse marconist Nedim blijven tegen beter weten in op het verdoemde schip achter. Terwijl ze wachten halen ze herinneringen op aan verloren liefdes en de vaak verkeerde keuzes die ze in hun levens maakten. Af en toe trekken ze, zoals het goede schippers betaamt, de stad in op zoek naar drank en vrouwen van lichte zeden. De verveling neemt echter toe en de sfeer aan boord wordt steeds grimmiger. Zeker als Nedim zijn geld, papieren en bezittingen in een sjofele bar kwijtraakt. Een dramatische ontknoping is onafwendbaar.

Eindpunt Marseille is geen misdaadroman in de traditionele betekenis van het woord maar eerder een duister psychologisch drama. Het is tevens een hommage aan alle gestrande zeelieden in alle havensteden ter wereld. De vaak van buitenlandse origine zijnde bemanningsleden van aan de ketting liggende schepen moeten in vaak moeilijke omstandigheden zien te overleven. Op het vasteland raken ze snel het noorden kwijt en zinken ze weg in fatalisme. “De eeuwige zwerver heeft geen recht op terugkeer” luidt het aan Michel Saunier ontleende motto. De sfeer die Izzo met zijn bevlogen proza oproept refereert nadrukkelijk aan ‘Dans le port d’Amsterdam" van Jacques Brel. Ook bij Izzo hangen er voortdurend donderwolken boven de hoofden van de tragische protagonisten, die bijna verdrinken in hun eigen plassen bier en tranen. De emotioneel getinte titels van de hoofdstukken zijn veelzeggend: ‘Na regen komt zonneschijn, maar nooit zonder tranen’ of ‘Het enige wat je in het leven hebt, is het leven zelf’. Marseille en de Middellandse Zee zijn meer dan enkel decor maar verkrijgen een metaforische dimensie. De Franse havenstad is ongekunsteld en ongeordend, lelijk toegetakeld en tegelijkertijd lelijk en mooi. Ze staat symbool voor de menselijkheid waar Izzo in als zijn schrijfsels zo hartstochtelijk voor pleitte.
Jean-Claude Izzo: Eindpunt Marseille (De Geus, 2007)